Yaşayan Portreler Üzerinden Tarihi Şehirleri Okuma Denemesi-III;

 Tuna, Yaşa’yan Portreler (İstanbul: Meserret Yayınları, 2019), 97.

Benim için Edirne denilince aklıma gelen ikincil aile, Edirne Dergisi ailesidir. İşin aslı şudur: 2012 Ağustosunda Edirne Valiliği görevine atanan Hasan Duruer, yazar Fahri Tuna’yı danışman olarak görevlendirir. Ve o güne kadar farklı valiler döneminde 38 sayı çıkan ve her sayfasında iki-üç vali fotoğrafıyla icraatlarını anlatan, kimsenin okumadığı Edirne adlı valilik dergisini de arkadaşı Tuna’ya yıkar. Vali Duruer ile Fahri Tuna, dergide devrim peşindedirler.

Traklar Konusu Açıldığında Nefes Almadan Üç Gün Üç Gece Konuşabilen, Gözlüklerinin Ardından Trak Trak Bakan Bir Profesör

Bir şehir kültürü dergisi çıkarmayı amaçlamaktadırlar. Tuna, eski ve kadim dostu Mustafa Hatipler’le uzun uzun istişarelerden sonra Edirne Küçük Millet Meclisi gibi bir yayın kurulu oluşturulur (alfabetik sırayla): Hürriyet Gazetesi Fotoğraf Servisi’nden emekli, adeta alaylı fotoğraf profesörü, bakışları da fotoğrafları gibi kadrajlı ve temiz Behiç Günalan, Traklar konusu açıldığında nefes almadan üç gün üç gece konuşabilen, saçını sakalını Trak uğruna ağartmış, gözlüklerinin ardından Trak Trak bakan, Trakya ordinaryüsü Prof. Dr. Engin Beksaç kardeşim, akademisyenliği ve makaleyi kampüsten çok sahada/yerinde yapmayı ilke edinmiş genç heyecanlı coşkulu kardeşim Haluk Kayıcı, dışarlıklı Şair Mehmet Ağırgan, Şair, akademisyen Edirne gönüllü adam Mustafa Hatipler (o soyadını hep atipler diye telaffuz eder ama hiç fark etmez), ailece akademisyen, ailece gurme, ailece verme (mükrim), ne kadar akademisyen ise o kadar da Edirneli ve Edirneci çift Doç. Dr. Müberra Gürgendereli - Dr. Rifat Gürgendereli. Her biri farklı ırk, her biri farklı şehir, her biri farklı siyasi görüş ve inanç ekseninden bir dergi ailesi oluşmuştu. Tuna’nın bir tek istirhamı/ilkesi vardı: Siyasi görülerimizi, dini inançlarımızı kapının önünde bırakıp yayın kurulu toplantısına öyle girmek. (On sekiz ay boyunca başarılacaktı bu.)

Alanında Bir Devrim: Edirne Valisinin Tek Fotoğrafı Olmayan Edirne Valilik Dergisi

Bir tek amaç vardı dergide: Edirne kültürü dergisi çıkartmak. Eski dergiler ters yüz edildi. Duruer-Tuna ikilisinin sloganı şuydu: Valinin okunduğu değil valinin de okuduğu bir valilik dergisi çıkmalı. Dergi ailesi günlerce çalıştı ve Türkiye Valilik Dergiciliği Tarihinde - belki de - bir ilke imza atıldı: Sanat fotoğraflarıyla başlayıp biten dergi üç Edirne şiiri ile başlıyordu: Biri Osmanlı dönemi, biri Cumhuriyet, biri de güncel Edirne şiiri. Sonra şehrin ileri gelenleriyle Rifat Hoca’nın yaptığı şehir kültürü söyleşisi ile devam ediyordu. Turgut Cansever’den, Süheyl Ünver’e, biyografi yazarı, iki dünyalı entelektüel Prof. Dr. Ahmed Güner Sayar’a, uzun yıllar Erzurum Atatürk Üniversitesi’nde çalışan edebiyat profesörü kalbi her daim Edirne Edirne atan Rıdvan Canım’a ve daha birçok kıymetli kalemin Edirne makaleleri. Edirne şehir portresi, Müberra Hoca’nın yaptığı, Rifat Hoca’nın kaleme aldığı, Behiç Hoca’nın fotoğrafladığı nefis Edirne Mutfağı yemekleri.  100 kitap ödüllü Edirne bulmacası. Fahri Tuna’nın genel yayın yönetmenliğinde bu güzel ve renkli ekiple çıkan 52 sayfalık dört renkli Edirne Dergisi 39. Sayısında (Bahar 2013) bir devrime daha imza atacaktı: Sahibi valilik olduğu halde hiçbir sayfasında valinin fotoğrafı yoktu. 2014 yazına kadar, altı sayı bu minval üzere çıkardı dergiyi Edirne Dergisi ailesi. Altı sayıda, çoğu Edirnelinin bile bilmediği şehre ait nice gerçekler, nice güzellikler, nice zenginlikler gözler önüne serilmişti. Bu başarı yedi kişilik dergi yönetimine aitti. Bir kez daha farklılıklarımız zenginliğimizdir ilkesi başarıyla hayata geçirilmişti. 

Pek bilinmez, pek de göz ardı edilir: Bütün bir Rumeli’yi fetheden Edirne’dir. Osmanlı’nın Rumeli Beylerbeyi de Edirne’de mukimdi zaten. Hasan Duruer’in Edirne Valiliği süresinde (22 ay), valiliğin maddi manevi desteğiyle, Dr. Rıfat Gürgendereli sahipliğinde, Valilik Balkan danışmanı Fahri Tuna öncülüğünde 8 sayı yayımlanan üç aylık Balkan Türküsü Dergisi, bir nevi edebiyat ve Türkçe üzerinden Balkanların yeniden fethi girişimiydi. 8 Balkan ülkesinde 27 şehirdeki Türkçe yazan gençlerin şiir, hikâye, deneme, makale, portre, araştırma-inceleme, masal, türkü sözü ve hikâyelerinden oluşan 48 sayfalık Balkan Türküsü, - her yazıya 50 avro da telif ödeyerek - Rumeli’de Türkçe yaşayan/yazan genç yeteneklere yeni bir heyecan, ruh ve misyon kazandırmayı amaçlamıştı. Diğer yandan 1912 sonrası Balkanlardaki Türk şair ve yazarlar, ilk kez ortak bir platformda sütun komşuluğu yapıyor, birbirini tanıyor, kaynaşıyorlardı. Belli ölçüde ilerleme sağlanan ve bugün yedi sene sonra dahi izleri ve ürünleri devam eden bu anlamlı dergiyi iki yıl boyunca çıkaran da Edirne’ydi, Dr. Rifat Gürgendeereli - Fahri Tuna öncülüğünde Edirneli edebiyat öğretmenleri Sedat Sayın, Elif Acar, Ebru Boztürk Tuna, Tuba Yavuz ve Birgül Erken tarafından çıkarılmıştı. Balkan Türküsü dergisi bir Edirne destanıydı yine, asırlar sonra.

Tarih boyunca şairi boldur Edirne’nin. Hele de Osmanlı asırlarında. Ya hikâyecisi? Bugün üç hikâyeci yaşıyor Edirne’de. Üslupları, tarzları, geldiği şehirler farklı da olsa üç değerli öykücü onlar: Sergenli Sedat (Sayın, Edebiyat öğretmeni), Erzurum kızı Tuba (Yavuz, edebiyat öğretmeni), Gümüşhaneli Gülay (Alpagut, Gazeteci). Üç genç yazarın üçünün de birer öykü kitabı mevcut. Yalnızlık Koridorunda yaşayan Sedat Hoca, kendisi de bir Sitare olan Tuba Hoca ve Kırmızı Papatyalar elinde dolaşan gazeteci Gülay. Edirne’nin bugünlerini yer yer hikâyeleştirerek yarınlara aktarıyor bu üç güzel hikâyeci.

Edirneli Komanda Recep’in Gagauz Yeri’nde Özel Yetiştirdiği Ülkücü Komünist Lider: Oleg Gorizan

Edirne biraz da Komando Recep’in şehridir, hemen söyleyeyim. Recep Kozan’dan söz ediyorum.

 Edirne Halk Eğitimi Eski Müdürü’nden. Merhum Muhsin Yazıcıoğlu’nun eski arkadaşlarından olması hasebiyle almış bu komando Recep Aga. Gagauz Recep de dense yeridir ona. Neredeyse tüm Gagauz Yeri halkı tanır onu. Bugün Gagauz Yeri otonom/özerk ise onun da emeği gayreti ve katkısı büyüktür. Gagauz Türk Devleti’nin bir nolu kurucusu Steran Aga (Topal) ile de iki nolu kurucusu Mihail Aga (Kendigelen) ile de can ve kan kardeşidir Recep Aga’mız. Derin devlettir Recep Aga. Yiğit ve mert adamdır. Görev adamıdır. Bir diğer lakabı da General İvandır Recep Aga’mızın. Adıyla sanıyla General İvandır o. Öyle uyduruktan değil. Olay şöyledir; Rus döneminden kalma bir Albay, sarhoş vaziyette uzun bir yolculukta herkesi esir almaktadır. Durum vahimdir. İş bitirici Recep Aga’mız hemen bir çözüm bulur: Kendisine General İvan süsü/adı verir, albay sus pus olur. Esas duruşa geçer. Arabadakiler de rahat nefes alır. Recep Aga’mızın başka ilginç olayları çoktur. 18 yaşında yiğit karizmatik istikbal vadeden bir Gagauz gencini alır Edirne’de yetiştirir. Gerçek bir komando gibi. Bu gencin adı Oleg Gorizan’dır.  Zamanla bu genç Gagauz Yeri’nin en önemli kitle liderlerinden birisi olur. 2013’de Gagauz Yeri’ni ziayretimizde Komando Recep, bir bakıma eseri olan Oleg Gorizan iel tanıştırdı bizi. Aralarında baba oğul, ağbi-kardeş yakınlığı ve vefası var. Bizzat gözlerimle şahit oldum. Oleg, o sırada Moldova Komünist Partisi Gagauz Yeri milletvekiliydi. Kendisini bize tanıtması ise ilginçti elbette: ‘Ben Oleg Gorizan. Ülkücü komünist.” Recep Aga, ömrünün yarısını Edirne’ye, diğer yarısını Balkanlara en çok da Gagauz Yeri’ne hasretmiş bir vakıf adamdır. Edirne’nin demirbaşlarındandır. Öyle bilir öyle severiz onu.

Yüzü Bakışı Sesi İnsana Huzur Veren Bir Adam: Kemal Baba

Bilenler bilir, bir zenginle işim olmaz, bir siyasetçi ve makam sahipleriyle. Ama bunun istisnaları da vardır elbette. Mesela Kemal Kılıç.

 Kemal Baba’yı Edirne’de tanıdım sevdim. (O bana hep Fahri

 Sedat Sayın, Yalnızlık Koridoru (İstanbul: Meserret Yayınları, 2013); Tuba Yavuz, Sitare (İstanbul: Meserret Yayınları, 2014); Gülay Alpagut, Kırmızı Papatyalar (İstanbul: Değişim Yayınları, 2016).