SÖZÜMÜZ SÖZLÜĞÜMÜZ

 Meram Belediyesi Tantavi Kültür Sanat Merkezinde yapılan, Ruşen Eşref Bayraktar’ın düzenleyici olduğu etkinlikte “Dîvânu Lugâti't-Türk’ün yazılışının 950. Yılında Ali Emiri’den Şemsettin Sami’ye Mütercim Asım’dan D. Mehmet Doğan’a Sözümüz Sözlüğümüz” başlığı altına Türk Dil Kurumu Bilim Kurulu  ve Sözlük Kolu Üyesi Prof. Dr. İdris Nebi Uysal konuşmasını gerçekleştirdi. Konferans sosyal medya üzerinde canlı yayınlandı.

Dünyada ilk sözlük örneklerinden bahseden Prof. Dr. İdris Nebi Uysal “Bilinen ilk sözlük MÖ 2300’lü yıllarda Sümerce-Akadca şeklinde kil tabletlere yazılan karşılıklar kılavuzudur. Adı Urra Hubullu. Suriye’de bulunmuştur. Bugün Fransa’da Louvre Müzesinde sergileniyor.Çin’de MÖ 11. yüzyılda Ku Ye Wang isimli kişinin Hu Şin adlı eseri.Hindistan’da sözlük ve gramer çalışmalarını kutsal Veda metinleri üzerinde hazırlanmıştır. Hindistan’da hazırlanan ilk sözlük MÖ 6. asırda yazılan ve Amarakumda adıyla bilinen Amarastha’dır. MÖ 5. yüzyılda Eski Yunan’da Abderalı Protagoras Glossai adını verdiği sözlüğünü yazar. İstanköylü Philetas, İskenderiyeli Aristophanes, skenderiyeli Pamphilus, Tibeli (Thebes) Orion (etimolojik) sözlük yazar, hazırlar.” Dedi

Divan’ı lügati Türk’ü anlatan Prof. Dr. Uysal “Tam adı Kitâbu Dîvânu Lugâti't-Türk. Mahmûd bin El-Huseyn bin Muhammed el-Kâşgarî (1008-1105), Kâşgar şehrinin Opal köyünden. Babası Isık Göl civarındaki Barsgan şehrinden. Sözlük geleneğimizin banisi ve mimarı olan Kâşgarlı, DLT adlı eserine 1 Cemaziyelevvel 464 (25 Ocak 1072) tarihinde başlar. Müellif, birkaç kez gözden geçirip bazı ilaveler yaptıktan sonra 9000 civarında kelimeyi bir araya getirdiği sözlüğünü 12 Cemaziyelahir 466’da (12 Şubat 1074) tamamlar. Ardından 470 (1077) senesinde Bağdat’ta Halife Muktedî Bi-Emrillah’a takdim eder. Bugün Fatih Millet Kütüphanesinde bulunan tek nüsha, müellif hattı değildir. Bunu, Kâşgarlı’nın yazdığı esas nüshadan 26 Şevval 664 tarihinde (1 Temmuz 1266) Muhammed b. Ebû Bekir b. Ebü’l-Feth es-Sâvî isimli kişi Şam’da istinsah etmiştir. XIV. yüzyıldan itibaren varlığı bilinen Dîvân, uzunca bir süre saklı kalır. Gün yüzüne çıkması II. Meşrutiyet’in ilanını izleyen günlerde gerçekleşir. Bu hayırlı işte bu yıl vefatının 100. yıl dönümü olan kitap dostu Ali Emiri Efendi’nin büyük hizmeti vardır. Hâlen ikinci bir kopyası bulunmayan sözlük, ilk kez Kilisli Rıfat Bilge tarafından okunmuştur (1915). 1266’da Şam’da istinsah edilir. 1400’de Kahire’de Muhammed bin Ahmed Hatîb’in elindedir. 1905’de Vânîzâdelerden Maliye Nazırı Ahmed Nazif Paşa’dadır. 1905-1912 arasında Ahmed Nazif Paşa’nın akrabası olan bir kadındadır. 1912’de Kitapçı Burhan Bey’de bir iki hafta kalır. 1912-17 Nisan 1916’da İstanbul’da Ali Emirî Efendi’dedir. O tarihten sonra İstanbul Millet Kütüphanesindedir.” Dedi.

Programın sonunda TYB Konya Şube Başkanı Ahmet Köseoğlu Karatay Belediyesinin TYB Konya Şubesine verdiği destekler için teşekkür ederek D. Mehmet Doğan’ın Büyük Türkçe Sözlük kitabı, Selçuklu çini plaketi ve katılım beratlarını TYB Yönetim Kurul Başkan Yardımcısı Prof. Dr.  Ahmet Çaycı eski Odunpazarı Belediye Başkanı Burhan Sakallı, Prof. Dr. Bilal Kuşpınar, ve Veyis Güngör ile birlikte takdim etti.