Biyografi/tercümeihâl/tabakat/özgeçmiş yazma geleneğimizin XX. yüzyıldaki altın halkalarından biri de Hüseyin Vassâf’tır. 8 Mart 1872 tarihinde İstanbul’da doğan Vassâf’ın annesi Fatma Emsal Hanım, Ahmed Ziyauddin Gümüşhanevi’ye mensub olduğu gibi babası Ürgüplü Osman Efendi de dervişti.
Tahsilini tamamladıktan sonra 1892’de başladığı memurluk hayatı 1922 yılına kadar sürmüş, İstanbul Rusûmat Başmüdürlüğünden emekli olmuştur. Dergâhlar sırlandığında Kasımpaşa Uşşakî dergâhında tasavvuf yolunun yolcularına rehberlik yapıyordu.
Hüseyin Vassâf doğduğu günle birlikte teneffüs etmeye başladığı tasavvufi neşve ile, 21 Ekim 1929 tarihinde İstanbul’da âlem- cemale intikal edinceye kadar beraber olmuştur. İstanbul’da farklı tarikat ve meşrebe mensup insanların rahle-i tedrisinden istifade eden Vassâf, son yüz yılın en velûd şahsiyetlerinden biri olmuştur. Eserlerinin büyük kısmı yeni harflere aktarılmıştır.
Hoca ve mürşidlerinden birkaç tanesi sayılabilir:
Mevlevî Mehmed Esad Efendi
Kerbela Hatibi Nasır Efendi
Nakşibendî Abalı Hafız Efendi
Sünbülî Ziyauddin Efendi
Şabanî Sultan Efendi
Gülşenî Şuayb Efendi
Uşşakî Mustafa Hilmi Efendi
Mahfil, Ceride-i sûfiyye ve Sırat-ı müstakim isimli dergilerde de makaleler yayınlamıştır.
Sefine-i Evliya’nın dışında birçok zevat için ayrı risaleler yazmıştır. Teberrüken 12 ismi sıralayalım: Salahaddin Uşşakî, Muştak Baba, İsmail Hakkı Bursevî, Mehmet Ali Aynî, Bursalı Mehmet Tahir, İbnülemin Mahmud Kemal, Mehmet Emin Tokadî, Niyazî-i Mısrî, Süleyman Çelebi, Şuayb Şerefeddin, Mehmed Esad Dede, Hasan Hayri Efendi
Nazım ve nesir olarak 30 kitaba imza atan Hüseyin Vassaf’ın en büyük eseri iki bine yakın mutasavvıfı tanıtan pek çok tarikatın yolunu aydınlatan beş ciltlik Sefine-i Evliya isimli eseridir. (nşr. Mehmet. Akkuş-Ali. Yılmaz, İstanbul, 2006) Yazarımız bu eseri hazırlarken istifade ettiği iki yüz eserin isim ve müellifini ilk sayfalarda vermiştir. Eserin bazı fotoğrafları da ihtiva eden müellif/ünik nüshası Süleymaniye Kütüphanesi’ndedir. Eserde Buhara Bursa Bosna güzergâhının dervişleri olduğu gibi Kaşgar Kırım Kosova sufileri de var, Kahire Konya Kazan şeyhleri de.
Hüseyin Vassaf’ın hayran olduğu insanların bir kısmı kendisi gibi çok eser veren şahsiyetlerdir. İsmail Hakkı Bursevî, Gazzizâde Abdüllatif Efendi bunlardan ikisidir. Âşık olduğu bir derviş de Bursa Mısrî dergâhı şeyhi M. Şemseddin Efendi’dir. (Bursa 1867- İstanbul 1936) Şemseddin Efendi de yazdığı eserlerle özellikle Bursa’nın tasavvuf tarihine ışık tutmuştur. Yâdigâr-ı Şemsî başta olmak üzere oniki eserini arkadaşlarımla birlikte Bursa’da yayınlamak nasip oldu. Bu iki zat arasında muazzez bir sevgi ve mahabbet vardır. Bu sevginin bazı belgeleri ise her iki zatın divanlarında yer alan şiirlerdir. Birbirlerinin şiirlerini tahmis ettikleri gibi müşterek yazdıkları manzumeler de vardır. İşte “Hüner”li redifli iki dervişin ortak duyguları:
Şemseddin: Küntü kenzin sırrını kendinde bulmaktır hüner
Vassaf: Hâil-i vuslat giyahı dilde bulmaktır hüner
Vassaf: Âleme gelmekte maksad nedir müdrik insan
Şemseddin: Ehl-i Beyti Mustafa’ya bende olmaktır hüner
Şemseddin: Nefsine ârif olanlar Rabbine âgâh olur
Vassaf: Terk-i hasti eyleyib filhal solmaktır hüner
Vassaf: Çeşme-i irfan-ı Haydar’dır hayat bahşay-ı dil
Şemseddin: Hane-i kalb aşk-ı cânân ile dolmaktır hüner
Şemseddin: Şems-i Mısri ezelden aşk ile olmuş enis
Vassaf: Gülbeden cânân için Vassaf’a yanmaktır hüner
120 yıl önce Bursa’ya yaptığı bir ziyaretin intibalarını ise BURSA HATIRASI isimli eserinde okuyabilirsiniz. (Hzn. Mustafa Kara-Bilal Kemikli, Bursa, 2016)
Türkçe karakter kullanılmayan ve büyük harflerle yazılmış yorumlar onaylanmamaktadır.