PROF.DR.İDRİS NEBİ UYSAL: DERSİMİZ TÜRKÇE - 8

Büyük şair ve gönül adamı Yunus Emre’nin bugün herkesçe bilinen ve terennüm edilen pek çok şiiri, neşidesi vardır. Bunlardan biri de “İlim ilim bilmektir ilim kendin bilmektir” mısralarıyla başlayan manzumedir. “Sen kendini bilmezsen ya nice okumaktır” dizeleriyle devam eden bu şiirde Yunus, âdeta kitabın ortasında konuşur. Muhataplarına, divanını eline alıp okuyanlara cevabını kendisinin verdiği şu can alıcı soruyu sorar:

Okumaktan mana ne kişi Hakk'ı bilmektir

Çün okudun bilmezsin ha bir kuru emektir

Bu ifadeler, edebî sanatlar arasında yer alan tecahülüarif (tecâhül-i ârif) sanatının en güzel misallerinden biridir. Terim bu hâliyle dilimize yerleşmiş, Türkçenin bir parçası ve değeri olmuştur. Bununla birlikte insanımız tarafından “bilmezlikten gelme” şeklindeki karşılığıyla da bilinir. Şair hem dikkat çekmek hem ifadede bir anlam inceliği meydana getirmek hem de sözün tesirini artırmak için böyle bir yola başvurur.

Mısralarında bu söz sanatından yararlanmak isteyen şair, önce kendisinin çok iyi bildiği bir şeyi bilmiyor gibi görünerek bir soru sorar. Maksadı, okuyanı yahut dinleyeni düşünmeye sevk etmektir. Muhatabından, ne demek istediğini anlamasını bekler. Birikimine ve kültür düzeyine göre dikkatli bir kişi meseleyi hemen idrak edecektir. Bazen de seslendiği kişiden beklenen cevabı şair hemen kendisi söyler. Böylelikle vermek istediği mesajın tesirini ve gücünü de artırmış olur.

İnsanımızı “ilim sahibi olma, ilmiyle amel etme, kendini tanıma, Hakk’ı bilme, okuma” gibi kavramlar etrafında düşünmeye sevk eden bu mısralar; mensubu olduğumuz cemiyete de tazeliğini yitirmemiş birtakım mesajlar verir. Soru-cevap şeklinde ilerleyen bu konuşmalar, Yunus’un birçok şiirinde vardır. Muhatabına her zaman dikkatli olmayı, uyanık durmayı da ihtar eden bu yöntem, Yunus Emre üslubunun en temel özellikleri arasında yer alır.

Devamı: https://www.karamangundem.com/dersimiz-turkce-8